Indywidualna działalność gospodarcza to jedna z najpopularniejszych, najprostszych i najtańszych form prowadzenia działalności pod własnym nazwiskiem. Czy jednak jednoosobowa firma może zmienić właściciela?
Z plusów przede wszystkim prostota – pod względem prawnym. Działalność indywidualna jest najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej. Następnie: koszty. Zazwyczaj nie wymaga ona dużych nakładów finansowych oraz ogromnego kapitału zakładowego. Dalej – samodzielność. Jednoosobowa działalność oznacza swobodę podejmowania decyzji przez jej właściciela.
Z drugiej jednak strony, wyłącznie na właścicielu spoczywa odpowiedzialność za wszelkie działania, ponadto całym swoim majątkiem odpowiada on za podjęte zobowiązania. Finansowa płynność przedsiębiorstwa również bardzo często zależy od kapitału początkowego. Nie zmienia to jednak faktu, że działalność indywidualna jest jedną z najchętniej wybieranych przez Polaków form przedsiębiorczości.
Czym jest indywidualna działalność gospodarcza?
Działalnością gospodarczą (zgodnie z ustawą z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej) jest m.in. zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa oraz usługowa, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą natomiast jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną (posiadająca zdolność prawną), wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Jednoosobowa działalność gospodarcza dotyczy więc tylko osób fizycznych, które pod własnym nazwiskiem postanawiają rozpocząć działania. Po to jednak, by osoby te stały się przedsiębiorcami (indywidualnymi), konieczne jest uzyskanie wpisu do CEIDG – Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Jak zarejestrować działalność?
Rejestracja jest niezwykle prosta – można jej dokonać samodzielnie, poprzez platformę internetową Centralnej Ewidencji (posiadając przy tym podpis elektroniczny), lub w Urzędzie Miasta/Gminy. Wpis do ewidencji dokonywany jest już kolejnego dnia roboczego po złożeniu poprawnego wniosku – działalność można więc rozpocząć bez zwłoki.
Dodatkowo – wniosek CEIDG jest też wnioskiem do GUS, US oraz ZUS. Dzięki niemu uzyskiwany jest niezbędny do rozpoczęcia pracy numer REGON, osobisty numer NIP staje się numerem firmowym, zaś przedsiębiorca staje się płatnikiem zusowskich składek.
Stara firma, nowy właściciel – sprzedaż, darowizna, spadek
Prostota rejestracji indywidualnej działalności nie jest jednak równoznaczna z łatwością przekazywania jej innemu właścicielowi. Główną przeszkodą jest fakt, iż wpis do CEIDG przypisany jest do osoby, a nie do samej działalności, zaś majątek firmy jest jednocześnie majątkiem właściciela, ponieważ przedsiębiorstwo nie posiada odrębnej osobowości prawnej.
Sprzedaż indywidualnej działalności gospodarczej
Mimo że indywidualna działalność gospodarcza nierozłącznie powiązana jest ze swoim właścicielem, sprzedaż firmy (oraz jej majątku) jest możliwa. Niemniej jednak nabywca, w wyniku transakcji, otrzymuje całość gospodarczą firmy (czyli środki trwałe, prawa, wierzytelności, wyposażenie lub towary), ale nie jej nazwę. To dlatego, że nazwy firm jednoosobowych składają się m.in. z imion i nazwisk swoich właścicieli.
Aby dalej – legalnie – prowadzić przedsiębiorstwo, konieczne jest zarejestrowanie zakupionej działalności pod własnym nazwiskiem. Jednocześnie sprzedawca musi spełnić obowiązki likwidacyjne, takie, jak zgłoszenie zakończenia działalności do CEIDG.
Darowizna indywidualnej działalności gospodarczej
Działalność jednoosobową można przekazać także poprzez darowiznę – to sposób często wykorzystywany przez małżonków lub rodziców, którzy firmę chcą podarować swoim dzieciom. Wówczas sporządzany jest akt notarialny, który stanowi o przekazaniu całego majątku przedsiębiorstwa. Darczyńca rozlicza i kończy działalność swojej firmy, zaś obdarowany (podobnie jak w przypadku sprzedaży) musi zarejestrować swoją działalność gospodarczą. Przekazaniu nie ulega nazwa firmy, choć już wszelkie stosowane przez nią oznaczenia (np. nazwa konkretnego sklepu) mogą również zostać darowane.
Ponadto, jeśli obdarowanym jest członek najbliższej rodziny, darowizna nie podlega stosownemu podatkowi od spadków i darowizn.
Dziedziczenie indywidualnej działalności gospodarczej
Zgodnie z prawem wpis do CEIDG nie może zmienić właściciela – działalność zarejestrowana jest na konkretną osobę, jego NIP, to właściciel uzyskał również wszelkie koncesje, licencje i zezwolenia na prowadzenie działalności określonego typu. Jeżeli właściciel nie pozostawił po sobie testamentu, majątek często jest rozbijany pomiędzy wszystkich do niego uprawnionych (zgodnie z prawem spadkowym). Postępowanie często trwa na tyle długo, że przedsiębiorstwo przestaje działać. Sprawa jest prostsza, jeśli właściciel umiera, pozostawiając po sobie testament z zapisem windykacyjnym wskazującym spadkobiercę – osoba ta przejmuje cały majątek firmy. Żeby jednak zaczęła ona funkcjonować, spadkobierca musi dokonać odrębnego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.
Pamiętać jednak trzeba też o tym, że wraz z majątkiem działalności gospodarczej, w spadku nabyć można także jej długi.
