Od kilku tygodni termin „kwarantanna” pojawia się codziennie we wszystkich wiadomościach z kraju i ze świata. Kwarantanna jest powiązana z działalnością naszej Kancelarii Adwokackiej i dlatego podjęliśmy się analizy prawnej obecnej sytuacji w ramach specjalizacji z prawa medycznego Biorąc pod uwagę kontekst w jakim występuje, związany z chorobą nazwaną koronawirusem COVID-19 (wywoływana przez wirus SARS CoV-2) , jawi się on jako obowiązek nakładany na wybrane kategorie osób, które z jednej strony są poszkodowane poprzez możliwe zawleczenie choroby, zaś z drugiej strony są potencjalnym zagrożeniem dla innych osób. Czym zatem jest kwarantanna oraz jakie mamy prawa i obowiązki, a także czy osobie naruszającej kwarantannę grozi kara – o tym szczegółowo poniżej.
Czym jest kwarantanna?
Pojęcie kwarantanny posiada swoją definicję legalną, którą wprowadziła ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2008 r., nr 234, poz. 1570 ze zm., dalej jako „ustawa o zapobieganiu”)1 . Zgodnie z art. 2 pkt. 12 ustawy o zapobieganiu, kwarantanna to „odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych”. Należy zatem zauważyć, że kwarantanna dotyczy osób zdrowych, które z uwagi na kontakt z osobą zakażoną czy też przebywanie w rejonie, w którym odnotowano wysoki wskaźnik zachorowań, mogą być nosicielem bakterii lub wirusa oraz mogą zachorować w przyszłości. Kwarantanna nie dotyczy osób chorych, u których stwierdzono chorobę zakaźną – wobec takich osób stosowana jest izolacja czyli odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną lub hospitalizacja.
Obowiązek poddania się kwarantannie
Każda osoba przebywająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma obowiązek poddać się kwarantannie, o ile taką decyzję podejmie państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny. Decyzję o zastosowaniu wymienionego środka ochronnego wydaje się wobec osób, które są podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną lub wobec osób, które miały styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego. Innymi słowy osoby zdrowe, które pozostawały w styczności z osobami chorymi na choroby zakaźne podlegają obowiązkowej kwarantannie jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej. Kwarantanna może trwać przez okres nie dłuższy niż 21 dni licząc od ostatniego dnia styczności i może być stosowane wobec jednej osoby wielokrotnie – aż do stwierdzenia braku zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Decyzja inspektora sanitarnego jest natychmiast wykonalna.
Kwarantanna a koronawirus
Aktualne rozwiązania prawne zastosowane w polskim ustawodawstwie w związku z pojawieniem się koronawirusa w kraju zostały zawarte w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 347)2 oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2020 r. w sprawie zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r., poz. 325)3 . Ponadto, choroba COVID-19 wywołana koronawirusem SARS-CoV-2 została zaliczona do chorób powodujących powstanie obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego, a minimalny okres kwarantanny w tym przypadku trwa 14 dni4 licząc od ostatniego dnia styczności.
Naruszenie obowiązku poddania się kwarantannie
W czasie kwarantanny nie wolno opuszczać określonego miejsca, a wobec osoby, która nie stosuje się do nałożonego obowiązku mogą być stosowane środki przymusu bezpośredniego takie jak przytrzymanie lub unieruchomienie. Należy także unikać spotykania się z innymi osobami, a jeśli to niemożliwe należy zachować bezpieczny odstęp wynoszący od 1 metra do 1,5 metra. Dodatkowo, każdy objęty kwarantanną ma obowiązek powiadamiać inspekcję sanitarną o swoim stanie zdrowia oraz dbać o higienę.
Zasadniczym pytaniem jest czy nieprzestrzeganie obowiązku poddania się kwarantannie może implikować odpowiedzialność karną, skoro w odczuciu społecznym takie zachowania narażają życie i zdrowie innych osób. Zgodnie z art. 161 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm., dalej jako „k.k.”)5 każdy, kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą zakaźną naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Warunkiem odpowiedzialności jest posiadanie przez sprawcę wiedzy, że jest on dotknięty chorobą, co zasadniczo jest wykluczone – osoby poddane kwarantannie, zgodnie z definicją ustawową, to przecież osoby zdrowe, zatem nie mają one wiedzy o tym, że są dotknięte chorobą zakaźną. Kodeks karny nie przewiduje możliwości nieumyślnego popełnienia przestępstw z art. 161 § 2, dlatego ewentualną odpowiedzialność karną można rozważać w sytuacji, gdy osoba w trakcie kwarantanny uzyskuje wiedzę o tym, że jest zakażona koronawirusem, i z pełną świadomością tej okoliczności opuszcza miejsce kwarantanny. Kolejnym istotnym elementem przestępstwa jest to, że karalne nie jest jakiekolwiek narażenie innej osoby, a jedynie narażenie bezpośrednie. Konieczność wystąpienia bezpośredniości zawęża krąg zdarzeń, które mogą zrodzić odpowiedzialność karną. Każdy przypadek jest jednak kwestią indywidualną i wymaga gruntownej analizy.
Minister Zdrowia prof. Łukasz Szumowski ogłosił, że nieprzestrzeganie obowiązków kwarantanny będzie karane 6 , w szczególności poprzez nałożenie kary grzywny w kwocie do 5.000 zł. Wprowadzono także działania prewencyjne w celu utrzymania bezpieczeństwa kwarantanny - umundurowani funkcjonariusze Policji będą sprawdzać czy osoby objęte kwarantanną przebywają w domach, a także czy potrzebują pomocy lub wsparcia 7. Znowelizowana ustawa o zapobieganiu zawiera w art. 46a i art. 46b delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, którym będzie można ustanowić między innymi obowiązek poddania się kwarantannie i zakaz opuszczania miejsca kwarantanny, które obejmować będą teren całego kraju lub wybranych jego obszarów, co oznacza, że do skutecznego objęciem kwarantanną nie będzie potrzebna indywidualna decyzja organów inspekcji sanitarnej, a ogólny akt wykonawczy do ustawy o zapobieganiu.
Artykuł został przygotowany przez Kancelarię Adwokacką adwokat Joanny Jakubowskiej-Zawada w ramach specjalizacji Kancelarii w zakresie prawa medycznego
Bibliografia, Przypisy :- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20082341570 [↩]
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000374[↩]
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000325[↩]
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 marca 2020 r. w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego oraz okresu obowiązkowej kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego (Dz. U. 2020 poz. 376), http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000376[↩]
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970880553[↩]
- Zob. https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,25771040,kolejne-przypadki-koronawirusa-w-polsce-minister-szumowski.html[↩]
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/policja-wspiera-w-utrzymaniu-kwarantanny-w-polsce[↩]
